Osobowość człowieka, czym jest dorosłość psychiczna

Osobowość i zachowanie zależą od kilku czynników. Wśród nich: wychowanie w rodzinie i postawy rodzicielskie, do jakich przywykła osoba, lęki i obawy nabyte w trakcie życia, niezaspokojone potrzeby i pragnienia.

Nawet po tym, jak dana osoba zmieniła się z dziecka w dorosłego, jego osobowość nie przestaje rosnąć i rozwijać się. Zmiany, które mu się przytrafiają, mogą zajść na każdym etapie życia. Czasami zależy to od okoliczności zewnętrznych, a czasami leży w obszarze odpowiedzialności ludzi. Zdarza się, że osoba, która pod każdym względem uważana jest za dorosłą – nie mieszka z rodzicami, utrzymuje się sama, analizuje swoje doświadczenia i wyciąga wnioski, jest mężatką, ma dzieci, a być może nawet wnuki – nie ma dojrzałości na tyle, na ile można by go nazwać prawdziwie dorosłym.

Oznacza to, że w wielu okolicznościach zachowuje się jak dziecko – nie potrafi kontrolować swoich uczuć, żyje tylko pragnieniami, odmawia wzięcia odpowiedzialności i czeka, aż inni ludzie stworzą mu warunki do lepszego życia. W tym przypadku można powiedzieć, że dorosła część jego osobowości nie jest wystarczająco rozwinięta. Co można zrobić, aby było kompletne? Jak zmienia się życie człowieka, kiedy naprawdę dorasta – psychicznie?

Psychologia rozwoju: kiedy człowiek staje się dorosły?

Każdy inaczej rozumie dorosłość. Jeśli polegać na psychologii wieku i periodyzacji, uważa się, że dorosłość następuje po 20 latach. W tym wieku pojawia się gotowość do samodzielnego życia, założenia rodziny i rozwoju kariery zawodowej. Po osiągnięciu dojrzałości osoba nie potrzebuje już rodziców, aby się nią opiekowali i wspierali. Przy wystarczająco rozwiniętej dorosłej części osobowości jest w stanie zrobić to sam. Jednak praktyka pokazuje, że nie zawsze tak jest w życiu, a osoba może stać się dorosła przed 20 rokiem życia, później lub w ogóle nie dorosnąć.

W analizie transakcyjnej, której pionierem był amerykański psychiatra i naukowiec Eric Berne, istnieje coś takiego jak stan ego dorosłego. Oznacza to, że w każdym człowieku istnieje część osobowości, która odzwierciedla jego dojrzałość psychiczną. Co obejmuje?

• Umiejętność życia w chwili obecnej;
• umiejętność obiektywnej analizy swoich działań, działań innych osób i relacji z nimi;
• umiejętność kierowania własnymi emocjami;
• dobry kontakt ze sobą i swoimi potrzebami;
• zdolność do samoobrony;
• zrozumienie własnych pragnień.

Uważa się, że dorośli zachowują się w ten sposób. W tej samej analizie transakcyjnej eksperci wskazują na inny stan ego, który ma każdy – to ta część osobowości, która odpowiada za zachowanie dziecka. Uważa się, że osoba nie stała się dorosła pod względem psychologicznym, pomimo przyzwoitego wieku i wysokiego wzrostu, jeśli dominuje w niej zachowanie dziecka. Wtedy może zachowywać się tak:

• nie wie, jak opanować emocje, gdy pojawia się stresująca lub nieprzyjemna sytuacja – krzyczy, rzuca rzeczami, potrafi publicznie znieważać lub bić;
• uważa, że wszyscy otaczający go ludzie powinni stwarzać mu warunki do pokoju, szczęścia, zdrowia i radości;
• jest pewien, że za wszystkie kłopoty, które mu się przytrafiają, winni są inni ludzie;
• stara się żyć tylko w radości, harmonii i szczęściu, ma trudności z przechodzeniem przez trudności, okresy kryzysów;
• zamiast rozwiązywać problemy, ucieka od nich lub przenosi decyzję na innych.

Jest więc oczywiste, że różnorodność nawyków w zachowaniu człowieka wskazuje na to, czy jest on dorosły, dojrzały psychicznie, stabilny emocjonalnie, czy mimo wieku jest jeszcze dzieckiem?

Osobowość człowieka i zachowanie dziecka

Dominujący w bohaterze stan ego dziecka może wskazywać, że w dzieciństwie nie poświęcano mu tyle uwagi rodziców, ile by sobie tego życzył. Dlatego jego potrzeby z dzieciństwa pozostały niezaspokojone. Przez całe życie nieświadomie buduje relacje i zachowuje się z otaczającymi go ludźmi w taki sposób, aby ich zadowolić, i szuka w nich tych, którzy mogliby zastąpić jego rodziców – zawsze okazywał troskę i wsparcie.

Nieświadomy nawyk osoby, aby oczekiwać od innych osób, że staną się jego mamą i tatą, prowadzi do zniszczenia relacji. Dorosły człowiek rozumie, że ludzie nie są sobie nic winni ani winni, każdy ma prawo prosić i odmawiać, a także każdy powinien być przygotowany na odmowę partnera. Co powinienem zrobić, aby rozwinąć dorosłą część mojej osobowości?

• Kochaj i akceptuj w sobie małe wewnętrzne dziecko i daj mu to, czego nie otrzymał od rodziców w dzieciństwie – naucz się wspierać siebie.
• Zaangażuj się w rozwijanie poczucia własnej wartości i pewności siebie.
• Zrozum, że wzięcie odpowiedzialności za swoje życie nie jest ciężkim obowiązkiem, ale umiejętnością zarządzania sobą i warunkami, które istnieją.
• Naucz się panować nad emocjami, aby rozwiązywać problemy w sposób dorosły – podchodząc do nich inteligentnie.
• Umieć spojrzeć na siebie z zewnątrz.
• Zbadaj swoją osobowość i pracuj nad charakterem, aby bardziej polubić siebie.

Relacje z innymi

Osoba dojrzała psychicznie buduje relacje z innymi ludźmi według następujących zasad:

• Nie oczekuje, że inni będą robić to, co on chce;
• rozumie, kiedy potrzebuje pomocy i wie, jak otwarcie o nią prosić;
• jeśli dorosłemu nie podoba się coś w zachowaniu bliskich, bezpośrednio mówi im o swoich uczuciach;
• troszczy się o własne potrzeby i szanuje życzenia i uczucia innych;
• Osoba dorosła nie gra w manipulacyjne gry i nie stara się kontrolować innych ludzi.

Nawyk brania odpowiedzialności

Główna różnica między dorosłością psychologiczną polega na zdolności zrozumienia, za jakie myśli i zachowania osoba jest odpowiedzialna. Gdzie zaczynasz rozwijać nawyk brania odpowiedzialności za własne życie?

• Przestań narzekać na życie i podejmij kroki, aby było lepiej.
• Rozpoznaj i zaakceptuj swoje wady, zrozum, jak wpływają one na życie.
• Zaplanuj pracę nad sobą – samodzielnie lub z pomocą psychologa.
• Naucz się rozumieć własne uczucia i pragnienia, aby zaspokoić potrzebę bezpieczeństwa, radości, pokoju.
• Tworzyj i chroń osobiste granice – umiej powiedzieć „nie” w sytuacjach, w których wcześniej musiałeś znosić, cierpieć, ukrywać uczucia.